“DAL O'I LAWR!”
Mae Mam yn mwmian rhywbeth dan ei gwynt wrth afael ar freichiau fy mrawd.
"Na fo, na fo, mae'n iawn..."
Mae fy mrawd yn sgrechian ar dop ei ysgyfaint, sgrech sy'n clymu cwlwm yn fy stumog ac yn gwneud i mi deimlo'n drist ac yn druenus. Mae ei wyneb yn goch betys, gwythiennau'n gwddf ar ochr ei ben... mae'r triniwr gwallt yn brwydro ymlaen, gan dorri ychydig o'i wallt. Mae fy mrawd yn rhoi sgrech uchel arall. “Oh, diar…”
“Aw, sbia hogyn del! Sbiwch del dio!”
“Aaaaaargh!”
Ychydig fisoedd yn ddiweddarach, mae'r ystafell fyw yn barth rhyfel eto. Y tro hwn, mae Taid wedi dod i helpu, ac mae Mam yn defnyddio clipwyr trydan. Mae Taid yn helpu Dad i'w ddal i lawr tra bod Mam yn torri ei wallt yn ofalus tra'n osgoi ei goesau wrth i nw gicio'n bob cyfeiriad. “Sbia'r telly! Sbia! Yli!”
Rwy'n credu mai dyma'r unig dro i mi weld Taid yn crio, erioed.
Yn rhyfeddol, y dyddiau hyn, mae fy mrawd wrth ei fodd yn cael torri ei wallt! Mae'n eistedd yn amyneddgar yn y gadair, yn gwylio'r teledu ac yn rhwbio ei ddwylo gyda'i gilydd yn gyffrous. Mae'n mwynhau gwylio'r darnau o wallt yn disgyn drwy'r awyr cyn glanio ar y llawr. Os yw'n glanio ar ei lap, mae'n ei godi'n araf deg ac yna'n ei ollwng, gan chwerthin yn glew. Yn wir, yn olygfa o bregeth dawel o'i gymharu!
Roeddwn wedi clywed am fachgen yn ysgol fy mrawd (gweler: BRAWD AWTISTICO "Ysgol Arbennig") na wnaeth dorri ei wallt, felly casglais o oedran cynnar fod yn rhaid iddo fod yn "rhywbeth awtistig". Ond yna, yn 2017, gwelais eitem newyddion a agorodd fy llygaid i ba mor gyffredin yw'r mater o torri gwallt i bobl ar y sbectrwm:
Roedd yna barbwr o Lansawel, ger Castell-nedd Port Talbot yn Ne Cymru, ar daith i gwneud torri gwallt yn brofiad mwy pleserus i blant awtistig. Aeth James Williams, 27, yn firaol ar raddfa fyd-eang ar ôl iddo bostio fideo ohono'i hun yn gorwedd ar y llawr wrth dorri gwallt bachgen awtistig pedair oed, Mason. Roedd Mason yn gwylio'r newyddion ar ei ffôn ar y pryd. Ar ôl hynny, sefydlodd elusen o'r enw 'Autism Barbers Assemble', a threfnu digwyddiad lle buont yn torri gwallt 60 o blant ag awtistiaeth mewn salon y tu allan i Gaerdydd. Heddiw, mae pobl yn teithio dros 150 milltir i gael Mr Williams i dorri gwallt eu plentyn!
Mae sawl rheswm pam y gall torri gwallt fod yn brofiad trawmatig i bobl ag awtistiaeth:
1. Materion Synhwyraidd: Yn aml, mae gan bobl ar y sbectrwm broblemau prosesu synhwyraidd, a gallant fod yn hyper neu'n rhagrithiol i symbyliad. Er enghraifft; gall hyd yn oed strôc syml crib gwallt fod yn anghyfforddus, neu hyd yn oed yn boenus. Gallai sŵn y clipwyr trydan hefyd fod yn fyddarol, a gallai'r holl synau amrywiol mewn salon prysur achosi gorlwytho synhwyraidd, gan arwain at "ymddatod"
2. Hen Brofiadau: Mae'r profiad anghyfforddus neu boenus hwn yn digwydd pan fyddant yn torri eu gwallt; felly, mae torri gwallt rhywun yn boenus
3. Meddwl yn llythrennol iawn: Fel plant, efallai y byddan nhw'n meddwl na fydd eu gwallt yn tyfu'n ôl
4. Diffyg dealltwriaeth: cael ychydig i ddim dealltwriaeth o'r disgwyliadau cymdeithasol o dorri eich gwallt
5. Gwrthsefyll Newid: mae llawer o blant awtistig yn cael trafferth gyda'r cysyniad o newid
6. Pryder: Efallai y gall ymweld â salon neu gael dieithryn llwyr yn ymosod ar eu gofod personol fod yn ofidus iawn
Ond y rhesymau rhestredig hyn yw'r hyn rydych chi'n debygol o ddod o hyd iddo os ydych chi'n ymchwilio'r pwnc. Mae yna ffactor arall, pwysig iawn i'w ystyried, hefyd:
7. Dewis personol
Fel cymdeithas, yr ydym yn gynyddol ymwybodol o ryddid dewis unigolyn. Yn wir, pan oeddwn yn gweithio ym maes gofal, un o'r pethau yr oedd llawer o gwmnïau'n pwyso amdano oedd "hawl eu cleientiaid i wneud penderfyniad annoeth, cyn belled â'i fod yn cyd-fynd â'ch dyletswydd gofal".
Er enghraifft; gwyddom fod ysmygu'n ddrwg, ond mae llawer o bobl yn dal i ddewis gwneud hynny. Os bydd oedolyn awtistig mewn gofal yn penderfynu dechrau ysmygu, gan ddefnyddio'r lwfans a roddir gan y llywodraeth (y mae ganddynt hawl dechnegol i'w wario ar beth bynnag y maent yn ei hoffi), a ddylai'r gofalwyr gamu i mewn os bydd y cleient yn ei gael ei hun yn rhedeg allan o arian yn gyson, neu'n dangos arwyddion o iechyd gwael, er enghraifft? Os bydd y cleient yn marw o ganlyniad i ysmygu neu os yw'r teulu'n gofyn am gael gwirio eu cynilion bywyd, beth fyddai gan bobl i'w ddweud am y cartref gofal sy'n gadael iddynt ysmygu chwe deg ffag y dydd?
Ond mae hynny'n ddadl ar gyfer diwrnod arall - enghreifftiau mwy perthnasol fyddai caniatáu i blentyn ddewis ei ddeiet ei hun, neu sut maen nhw'n ymddwyn mewn sefyllfaoedd neu amgylcheddau lle mae rhai disgwyliadau cymdeithasol i'w cynnal.
Y pwynt yw y byddai llawer o bobl yn dadlau'n awr fod gan blentyn awtistig yr hawl i beidio â thorri ei wallt, a bod eu gorfodi i wneud hynny yn gyfystyr â cham-drin. Mae llawer o blant 'niwro-nodweddiadol' yn protestio yn erbyn torri eu gwallt, ond y gwahaniaeth mawr yma, wrth gwrs, yw na all plant di-eiriau gyfleu beth yw'r problem.
Er enghraifft; mae'n ddigon posib y bydd yn well ganddynt wallt byr, ond mae'r ffactorau synhwyraidd i gyd yn ormod iddynt, neu efallai nad ydynt am i ddieithryn ei wneud, neu nid ydynt yn hoffi'r teimlad o gael eu 'cyfyngu' gan ffedog neu drwy eistedd yng nghadeirydd barbwr - neu, yn wir, efallai y byddai'n well ganddynt beidio â chael gwallt yn y lle cyntaf. Beth bynnag fo'r rheswm, ni all lawer o blant awtistig ddweud wrthym.
Ond fel gwarcheidwaid a mentoriaid, mae gan bob un ohonom ddyletswydd gofal i gadw ati. Mae hylendid yn cael ei roi, er enghraifft, pe bai plentyn awtistig yn gwrthod torri neu olchi ei wallt, neu ofalu amdano'n iawn. Byddai methu â gwneud hynny yn arwain at gyhuddiadau o esgeulustod.
Wedi'ch ddamnio os ydych chi'n gwneud, wedi'ch ddamnio os nad ydych chi'n eu gwneud.
Yn ffodus, fel y soniwyd, mae fy mrawd bellach wrth ei fodd cael torri ei wallt. Roedd yn ymwneud â chael yr amgylchedd yn iawn drwy dreial a gwallau; drwy gael Mam yn torri gwallt, drwy roi'r teleuen ymlaen, ac ati.
Mae digon o adnoddau y gallwch ddod o hyd iddynt ar-lein i'ch helpu i feddwl am syniadau os ydych yn rhiant sy'n cael trafferth gyda mater tebyg, ond mae'n ymwneud â gwybod eich plentyn; ydyn nhw'n hoffi cerddoriaeth chwarae tra fod nw'n torri eu gwallt? A ellir tynnu eu sylw? A yw'n well ganddynt eistedd i lawr neu oruchafio ar y ddaear?
Ar diwedd y dydd, mae angen i chi anghofio'r rheolau confensiynol o gael torri eich gwallt, a meddwl am rhai eich hun. Mae'n ymwneud â mabwysiadu dull sy'n canolbwyntio ar yr unigolyn. Mae llawer mwy o adnoddau ar gael yn awr nag yr oedd pan oedd fy rhieni'n mynd drwy'r frwydr hon gyda'm mrawd.
Fel arall, dewch o hyd i farber sy'n arbenigo mewn torri gwallt plant awtistig. Mae'n broffesiwn sy'n tyfu'n barhaus, a diolch byth, y dyddiau hyn, mae cael torri eu gwalltiau yn mynd yn llai ac yn llai o straen i blant awtistig ar draws y byd.
-DY DRO DI-
Diolch am ddarllen.
Mae gen i ddiddordeb clywed gan rieni plant awtistig sydd wedi cael profiadau tebyg. Hefyd, beth yw barn pawb am y ddadl ynghylch rhyddid dewis, a pha mor bell y dylai fynd?
Diolch,
Russ
CYFEIRNODAU
Diolch am ddarllen. Mae gen i ddiddordeb clywed gan rieni plant awtistig sydd wedi cael profiadau tebyg. Hefyd, beth yw barn pawb am y ddadl ynghylch rhyddid dewis, a pha mor bell y dylai fynd? Diolch, Russ