SEFAI DDAU FACHGEN o flaen amrywiaeth o danciau gwydr a vivariums plastig, pob un yn gartref i 'creepy crawly' gwahanol. Mae'r danc fwyaf yn gartref i ddwy neidr yd, ac mae'r lleill yn cynnwys broga coed, sgwrpi, cerflun byw o darantula a salamander, ei lygaid yn wag ac yn brin o ddeallusrwydd, gyda gwen mawr gwirion ar ei wyneb. Mae'r hynaf o'r ddau frawd yn ysgwyd ei fys ato, ac yn chwerthin wrth iddo daro ei wyneb yn erbyn y wal anweledig mewn ymgais i'w frathu, ei dafod yn glynu i'r plastig yn y broses.
“Be di hwn, ta?” gofynai wrth ei frawd.
“Sa-la-man-DA!” mae'n ymateb mewn ffordd sy'n awgrymu fod y cwestiwn hwn yn rhan o ddefod o ryw fath, a'i fod yn ceisio cofio ei eiriau.
“Aye! Da iawn, met!” chwerthodd ei frawd mewn balchder.
Codwyd yr amffibr allan o'i danc, sy'n edrych yn syn arno, ac yna ei roi ar y llawr. Edrychai ei frawd arno gyda ochelgar am eiliad, yna mae'n dynwared ei weithredoedd, gan croesi ei goesau ar y mat. Ysgwyd yr amffibr ei gorff o ochr i ochr, yn awyddus iawn i frathu ei ymosodwr, sydd yn mynd ati i roi mwsog a dŵr ffres i mewn i'w danc. Nid yw'r ieuengaf o'r pâr yn cymryd llawer o ddiddordeb yn y creadur wrth iddo gerddad ar draws y mat- mae ganddo lawer mwy o ddiddordeb mewn gnoi wrth ei wynedd.
Mae ei frawd yn mynd drwy ei betha wrth iddo lanhau'r tanc, yn gofyn iddo beth yw pob eitem cyn ei rhoid i ffwrdd. Pan fydd wedi gorffen, mae'n ystumiau un tro olaf at y salamander ac yn gofyn i'w frawd: “Be dio…?”
“Sa-la-man-DAAAAAAAARGH!”
Mae'r amffibr llwglyd yn clampio ei geg ddi-ddannedd o amgylch ei fys ac gwrthod gadael i fynd, ei lygaid yn syllu'n wag i ddau gyfeiriad. Mewn panig, mae'r bachgen ifanc yn ysgwyd ei law mor fywiog ag y gallu, ac eto mae'n dal i lwyddo i ddal ar. Mae ei frawd hŷn yn pisso chwerthin erbyn hyn, yn dal ei fol ac yn syrthio'n ôl wrth i'w frawd geisio rhyddhau ei hun o frathiad yr amffibr.
O'r diwedd, mae'n colli ei afael ac yn hedfan trwy'r awyr ac yna'n taro'r mat gyda 'plop' trwm, yn glanio ar ei gefn cyn rholio ei hun ar ei draed yn brydlon. Mae'r brawd hŷn yn oedi i weld os yw'n iawn. Pan llyfodd geg a dechrau cerdded o gwmpas gyda'i wên arferol, mae'n edrych drosodd ar ei frawd, sydd yn syllu i lawr ar yr amffibr yn anadlu'n drwm, ond gyda gwên o ryddhad ar ei wyneb.
Edrychai drosodd at ei frawd hŷn. Mae'r ddau'n rhewi am eiliad, cyn chwerthin yn uchel gyda'i gilydd.
Mae "Di anifeiliaid yn gallu dweud?" yn gwestiwn a ofynnwyd i mi droeon gan ffrindiau a theulu chwilfrydig. Os nad hynny, yna rhywbeth tebyg i "... ydych chi wedi ceisio cael ci gwasanaeth iddo neu fynd ag ef i nofio gyda dolffiniaid? Ydych chi'n mynd ag ef i'r stablau? Erioed wedi meddwl am gael parot?!"
Yr hyn sy'n dilyn fel arfer yw hanesion am sut roedd ci eu nain yn gwybod am y canser, neu am raglen ddogfen Channel 4 a welsant am fachgen a'i ffrind gorau pedair coes. Mae'r ddadl ynghylch a all anifeiliaid "ddweud" pan fydd person yn niwro-nodweddiadol ai peidio wedi mynd ymlaen am gyfnod yn awr, ac mae llawer o bobl y dyddiau hyn yn sôn am therapi anifeiliaid i bobl ar y sbectrwm, gyda llawer o dystiolaeth i awgrymu y gall fod yn effeithiol iawn. ..
Trafodais yn y bostyn flaenorol sut na ellir 'gwella' awtistiaeth, ond sut mae gwahanol fathau o therapi ar gael i 'leddfu' rhai o symptomau awtistiaeth 'craidd' a 'chyd-forbid' (cysylltiedig). Hynny yw, mae astudiaethau'n dangos y gall therapi anifeiliaid helpu pobl ar y sbectrwm i leihau eu lefelau pryder, gan eu ymlacio mewn sefyllfaoedd cymdeithasol ac yna gallu chanolbwyntio mwy, sydd yn ei dro yn eu helpu i gyfathrebu'n well, gydag un astudiaeth hyd yn oed yn awgrymu fod pobl awtistig yn gwenu mwy pan fyddant o gwmpas anifeiliaid. Dylid hefyd ystyried yr agwedd gymdeithasol ar fod yn 'gariad anifeiliaid', gyda phobl awtistig yn gallu ymuno â chymunedau a chymdeithasau fel clybiau marchogaeth neu gerdded cŵn, ac yn y blaen.
Prif fanteision therapi anifeiliaid yw ei fod yn gymharol rad ac yn isel mewn risg, gan ei fod yn cynnwys anifeiliaid anwes neu anifeiliaid pobl mewn sŵau, llochesi a chanolfannau amrywiol, gyda'r cleientiaid naill ai'n ymweld â nhw, neu i'r gwrthwyneb. Mae hefyd yn gweithio'n dda gyda phobl o bob oed o bob rhan o'r sbectrwm ac yn dod mewn amrywiaeth o wahanol ffurfiau:
1. Anifeiliaid gwasanaeth, fel cŵn tywys ac o'r fath
2. Anifeiliaid therapi, sy'n cynnwys pob math o rywogaeth, lle mae unigolyn yn dysgu am yr anifail ac yn rhyngweithio ag ef
3. Anifeiliaid Cymorth Emosiynol, fel cŵn sydd wedi'u hyfforddi i adweithio pan fydd person ar y sbectrwm yn cael gorlwytho synhwyraidd neu alldro emosiynol
4. Anifeiliaid anwes, lle mae'r unigolyn, yn ogystal â darparu ychydig o gwmni, yn dysgu gofalu am anifail ac yn rhoi cymorth i rywbeth heblaw ei hun, gan adeiladu ei hunan-barch a'i ymdeimlad o hunan-werth
5. Hippotherapi, sydd, yn anffodus, yn cynnwys ceffylau, nid hippopotamus
Ond pa anifeiliaid sydd fwyaf addas ar gyfer therapi? Gan ystyried fy mrawd, o leiaf, mae'n amlwg na nid salamander yw e...
Yn wir, er y gall amffibiaid, ymlusgiaid, pysgod, adar a hyd yn oed pryfed gael rhai effeithiau positif ar rhai pobl, neu o leiaf fod o ddiddordeb iddynt, mamaliaid yn bennaf sy'n cael eu defnyddio mewn therapi anifeiliaid, er, rwyf wedi gweld plant awtistig yn rhyngweithio'n gadarnhaol gyda amrhyw o 'creepy crawlies' o'r blaen, pan oeddwn yn gweithio mewn ysgol gynradd i blant awtistig yng Nghaerdydd a dyma chanolfan ymlusgiaid leol yn dod ag ychydig o'u trigolion i mewn i ddangos i ni. Alla i ddim dweud mai'r effaith oedd natur 'ymdawelu', ond gwelais dipyn o wenu, o leiaf!
Yr un mawr y mae'r rhan fwyaf o bobl yn meddwl amdano yw dolffiniaid, ond mae tystiolaeth yn awgrymu, er y gallai'r profiad fod o fudd i'r unigolyn, fod y dolffiniaid eu hunain yn cael y cyfarfod yn llawn straen, sydd wedi peri i bobl siarad yn erbyn eu defnydd mewn therapi.
A dydw i ddim yn beio'r dolffiniaid, os yw profiadau fy mrawd fy hun gydag anifeiliaid yn unrhyw beth i fynd gyda, achos nid yw creaduriaid gyda adenydd, cyrn na gyda blew o unrhyw fath yn ddiogel gyda fo o gwmpas, nac ef oddi wrthynt nw, chwaith, chwarae teg iddo!
Dechreuodd y cyfan gydag adar, yn ôl pan oedd ond bachgen ifanc... cofiaf fod mewn sŵ ac ef yn rhoi ei wyneb ger y ffensys i amgáu craen Affricanaidd a hwna'n ei bigo ar ei drwyn.
Tro arall, roedden ni mewn llyn prysur yn rhywle- roedd pobl yn gwisgo capiau a siortiau byr ac roedd y tywydd yn hyfryd. Yr oeddwn yn ifanc iawn, ond cofiaf weld, allan o nunlle, alarch anhygoel o fawr yn magu ei gwddf ac yn fflapio ei adenydd yn drwsgl, wedi'i wthio'i hun allan fel pe bai'n barod am frwydr. Dim ond peth bach oedd fy mrawd ar yr adeg. Sefai yno, wedi rhewi, ei ddwylo'n ysgwyd o ochr i ochr ar gyflymder anhygoel. Yna, dyma'r bwystfil pluog yn magu ei wddf yn uwch fyth cyn darro ei fig ar top ei ben, gan clampio ar gau er mwyn dal chydig o'i gyrls brown golau yn ei geg. Yr oeddwn mewn cymaint o sioc fel fy mod innau hefyd yn sefyll yno ac yn gwylio'n ddiymadferth. Yna, o nunlle, neidiodd dieithryn i'w achub a'i gario i ffwrdd yn ei freichiau, gan ei drosglwyddo i'm rhieni wrth iddynt rhedeg drosodd.
Ac yna roedd yna'r digwyddiad hwyaden. Yr oeddem ar daith gwersylla deuluol, un o lawer, ac yr oedd fy mrawd a finne'n bwydo teulu o hwyaid yr oeddem wedi'u gweld gerllaw. Roedd y dymi bach i gyd yn sblasio ac yn ysgwyd eu hadenydd yn hapus. Roedd fy mrawd hefyd i weld yn hapus, yn sgipio, yn neidio ac yn fflapio ei freichiau wrth iddo wenu iddo'i hun. Yna, aeth ychydig yn rhy agos at gysur y rhieni, a rhedodd y ddau ar ei ol.
Trodd fy mrawd a rhedodd i ffwrdd, ond clipiodd y hwyaid ar gefn ei esgidiau jeli (pwy sy'n cofio heina?!) ac yn cydio am fywyd annwyl wrth i'm brawd redeg a sgrechian, gan gicio ei goesau mewn ymgais anobeithiol i'w dianc.
Efallai mai'r rhyngweithiadau cynnar hyn gyda natur a drodd fy mrawd pan ddaeth i anifeiliaid, a diffodd ei ymdeimlad o ryfeddod a chwilfrydedd braidd. Rydych chi'n gweld, am gyfnod hir ar ôl hynny, cymerodd fy mrawd agwedd mwy... ymosodol tuag at anifeiliaid...
Dechreuodd hynny gyda ein pysgod aur. Dechreuodd fy mrawd rhoi ei law i'w tanc a'u gwasgu o dan y gastell carreg fach pryd bynnag nad oedd neb yn ei wylio. Dyma un yn byw am flynyddoedd wedyn- diawl galed, gyda'r creithiau i brofi!
Pryd bynnag yr aethom draw i dŷ ein cyfneitherod, a oedd â bochdew, byddai'n sefyll ac yn aros i'r peth bach gyrraedd brig ei ysgol ac yna chwythu mor galed ag y gallai yn ei wyneb, gan ei anfon yn rholio'n ôl i lawr yr ysgol eto. Byddai'n rhwbio ei ddwylo gyda'i gilydd ac yn chwerthin wrth i'r creadur ddisgyn i'r gwaelod.
Pan aeth ein rhieni â ni i sioe amaethyddol Gymreig, safodd a syllu ar maharen mewn cawell yna rhoddodd ei fys syth fyny ei drwyn! Yshywdodd y maharen ei ben wrth iddo drio gael y peth poenus, tramor, allan ohono. Pan lwyddodd dod yn rhydd, tarrodd y cawell gyda'i gyrn, ond syllodd fy mrawd yn ôl arno yn ddi-emosiwn.
Heddiw, pryd bynnag y bydd yn clywed pryfed yn hedfan, mae'n cipio tywel te ac yn mynd ar ei eu hol, er ei fod yn ddigon doeth i beidio mynd ar ol cacynod neu gwenwyn... ac nid yw'n dyner, ychwaith- mae fy rhieni bob amser yn poeni y bydd ei law yn mynd syth drwy un o'r ffenestri un diwrnod (ofn sy'n deillio o ddigwyddiad pryd torrodd ffenestr yn nhŷ fy nain a taid, ond dywedaf wrthych am hynne tro arall).
Ac yna, mae yna cathod. O, diar... ydych chi erioed wedi gweld 'The Mummy' gyda Brendan Fraser? Cofiwch sut ymatebodd y mummy pryd bynnag y gwelodd gath? Dyna sut mae fy mrawd! Cofiaf fynd am dro gydag ef a phwyntio un allan iddo pan oeddem yn ifanc; "Be dio?"
Cododd ei law i ddweud wrthyf beth oedd o wedyn aeth "CA-AAAARGH!" a cerdded i ffwrdd yn araf, ei fys yn crynu ac yn dal i bwyntio at y gath gysglud, a edrychodd yn ôl arno gyda llygaid wedi hanner cau.
Cofiaf sut rhedodd o'r car i dŷ ein nain pryd bynnag yr ymwelwyd â hi, gan sganio'r waliau a'r ffyrdd ar gyfer cathod. Fel oedolyn, arhosodd draw yn ty fy un a'm chariad ar y pryd. Gwnaethom ein gorau i guddio'r gath fach oddi wrtho, ond ar un adeg, aeth i mewn i'r ystafell lle'r oedd wedi'i chloi y tu mewn, heb unrhyw syniad fod y peth yn cuddio o dan y gwely. Yn ffodus, fe gyrhaeddais yno mewn amser a'i ddeiodd i wylio rhywfaint o deledu lawr grisiau.
Ond ryw awr yn ddiweddarach, tra roeddem yn siarad gyda fy rhieni yn y gegin, llwyddodd y gath i fynd allan o'r ystafell wely a gwneud ei ffordd i lawr y grisiau i'r ystafell fyw. Pan euthum i edrych am fy mrawd, roedd y gath yn eistedd yn daclus lle'r oedd ef wedi bod ar y soffa, ac yr roedd ef yn eistedd ar y bwrdd coffi yn gwirio'n nerfus dros ei ysgwydd.
Gallwng mond tybio fod na gath wedi neidio allan ac ei ddychryn tra roedd yn ifanc, neu ei chrafu ar un adeg, ond mae ofn fy mrawd o gathod wedi'i gwreiddio'n ddwfn.
Yn wyrthiol, ni aeth am unrhyw un o'r anifeiliaid anwes egsotig a gawsom, megis Ned, y salamander a'i frathodd- nid oedd yn dangos llawer o ddiddordeb ynddynt. Ond, wrth i amser fynd heibio, fe dyfodd yn annwyl tuag at rai anifeiliaid...
Mae'n debyg mai Meg oedd y cyntaf, ci defaid Seland Newydd ein nain a taid. Roedd Taid wedi ei phrynu hi i lawr y dafarn leol un noson, er mawr ofid i Nain. Ond tyfodd Meg i fod yn aelod poblogaidd o'r teulu, ac roedd ganddi berthynas arbennig gyda fy mrawd. Roedd Meg yn gi cyffrous iawn, ac roedd hi'n caru ni blant. Ond o amgylch fy mrawd, byddai'n ymdawelu ac yn mynd ato'n araf ac yn dawel, gan gynnig ei phen iddo, a byddai'n ei batio'n ysgafn yn gyfnewid, yn aml gyda dim ond awgrymiadau ei fysedd. Byddai'n edrych ar fy mrawd yn wahanol i'r ffordd yr edrychodd ar y gweddill ohonom - roedd yn ymddangos yn fwy effro, yn llai gonest ac yn lynu ac yn fwy gofalgar ac yn rhoi sylw i'w gweithredoedd...
Tyfodd hefyd yn hoff iawn o eliffantod a rhinos, yn enwedig yr olaf. Mae hefyd yn hoffi ddeinosoriaid - efallai fod y ffa mawr, swmpus yn ei atgoffa o'r rheini...? Mae fy rhieni'n mynd ag ef i'r sŵ o leiaf unwaith y flwyddyn, a phob tro y mae'n mynd, y rhinos y mae'n edrych ar am rhan fwyaf o'r amser, yn gwenu'n braf. Ond peidiwch â sôn am y tŷ ystlumod! O ddifrif- rydym wedi cael amrhyw o 'meltdowns' y tu allan i fana!
Roedd fy mrawd hefyd yn mwynhau mynd i reidio ceffylau y tu allan i amser ysgol. Unwaith yr wythnos, byddai fy rhieni'n mynd ag ef i lawr y stablau lleol a byddai'n reidio ac yn gorchymyn y ceffylau gyda llond llaw o synau a geiriau a ddysgwyd. "WHOAAAAH!" byddai'n gwaeddi.
Gallai enwi'r holl geffylau eraill yno, hefyd. Nid yw'n gwilltio os yw'n colli unrhyw sesiynau ychwaith, mewn gwirionedd - yn wahanol i lawer o bobl ar y sbectrwm, nid yw fy mrawd yn ymddangos fod gadw at drefn yn ei drafferthu... hynny yw, nid pan nad yw'n cynnwys y TV Guide, o leiaf!
Ond cofiwch nad yw therapi anifeiliaid wedi'i gyfyngu i bobl ar y sbectrwm o bell ffordd - meddyliwch faint o bobl sydd ag anifeiliaid anwes neu'n mwynhau mynd i'r sŵ ac yn y blaen! Bu gan fodau dynol gysylltiad agos ag anifeiliaid erioed - i lawer, un annwyl, ac i eraill, gwaedlyd a threisgar, ond mae anifeiliaid wedi cael rôl hollbwysig mewn cymdeithas ddynol a datblygiad ers canrifoedd, ac yr ydym i gyd yn rhannu rhyw fath o fond emosiynol â rhywogaeth arall.
Os ydych chi'n meddwl y gallech chi neu unrhyw un arall elwa o gael rhyw fath o therapi anifeiliaid, edrychwch ar-lein am wasanaethau yn eich ardal leol - mae llawer ar gael, a gallwch bob amser ofyn i ganolfan achub eich hun!
On cofiwch- yn debyg iawn i bobl niwro-nodweddiadol, fod gan bobl ar y sbectrwm eu personoliaethau a'u dewisiadau eu hunain. Dyna pam mae dull sy'n canolbwyntio ar yr unigolyn mor bwysig mewn gofal, a pham ei bod yn bwysig i cofio nad oes un math o therapi sy'n gweithio i bawb, ac mae hynny'n cynnwys y dolffiniaid!
-DY DRO DI-
Mae gen i ddiddordeb gwybod a oes unrhyw un ohona chi wedi bod, neu'n dal i fod, yn ymwneud â therapi anifeiliaid o ryw fath. A oes unrhyw un wedi cael unrhyw brofiadau o therapi anifeiliaid yr hoffent eu rhannu, neu ddod ar draws hanesion tebyg sy'n cynnwys ffrind awtistig neu aelod o'r teulu?
Diolch,
Russ
Diolch am ddarllen. Mae gen i ddiddordeb gwybod a oes unrhyw un ohona chi wedi bod, neu'n dal i fod, yn ymwneud â therapi anifeiliaid o ryw fath. A oes unrhyw un wedi cael unrhyw brofiadau o therapi anifeiliaid yr hoffent eu rhannu, neu ddod ar draws hanesion tebyg sy'n cynnwys ffrind awtistig neu aelod o'r teulu? Diolch eto, Russ